स्वयंपाक एक आवश्यक काम

एका तरूण मैत्रिणीनं परवा एका ग्रुपमध्ये एक झटपट भाजीची मस्त रेसिपी शेअर केली. ती सेव करावी म्हणून आज परत त्या पोस्टवर गेले तर तिथे एक कमेंट वाचायला मिळाली. त्या मैत्रिणीला उद्देशून कुणीतरी लिहिलं होतं की तू इतका स्वयंपाक करायला लागलीस तर आता काकूबाईच झालीस. मला वाचून गंमत वाटली.

मागेही फेसबुकवर एका विदुषीनं स्वयंपाक करणं बिनडोकपणाचं आहे असं म्हटलेलं वाचलं होतं. स्वयंपाक करायला आवडणं किंवा न आवडणं हा आपापल्या आवडीचा भाग असू शकतो. त्यामुळे ज्यांना स्वयंपाक करायला आवडत नाही त्यांच्याबद्दल मला काहीच म्हणायचं नाहीये, त्यात मला काहीच गैर वाटत नाही. पण जे आवडीनं स्वयंपाक करतात ते बिनडोकपणाचं काम करतात असं मला वाटत नाही.

आपलं आरोग्य नीट ठेवायचं असेल तर उत्तम अन्न खाल्लं पाहिजे. भारतासारख्या हवेत ते अन्न ताजं खाल्लं पाहिजे. आपण खातो त्या अन्नातून आपल्याला नीट पोषणमूल्यं मिळतात ना याकडेही आपण लक्ष दिलं पाहिजे. मग भलेही तुम्ही स्वतः स्वयंपाक करा किंवा कुणाकडून करून घ्या. स्वयंपाक करणं आवडत नसेल तर स्वयंपाक करणारा किंवा करणारी मदतनीस ठेवा. तुम्हीच स्वयंपाक केला पाहिजे असं अजिबात नाही. पण जो तुम्हाला रूचकर, पौष्टिक अन्न खाऊ घालतो किंवा घालते त्यांच्या कष्टाचा आदर करा. उत्तम, पौष्टिक जेवण हा आपल्या दिनचर्येतला फार महत्त्वाचा भाग आहे.

मी मागेही स्वयंपाकाच्या नियोजनाबद्दल पोस्ट्स लिहिलेल्या आहेत. त्या ब्लॉगवर उपलब्धही आहेत. पण आज परत एकदा त्याबद्दल थोडंसं लिहिते. हल्ली जवळपास बहुतांश स्त्रिया कामासाठी घराबाहेर पडतात किंवा घरून काम करतात. जेव्हा घरातला पुरूष आणि स्त्री असे दोघेही कामासाठी बाहेर पडत असतील तेव्हा स्वयंपाकाचं नियोजन फार आवश्यक ठरतं.

बिटाची कोशिंबीर

तयार सांबार

पापलेटची तयार आमटी

तयार छोले

तयार थालिपीठ चटणी, लोणचं आणि शेंगदाण्यांबरोबर द्यावं.

दुधी भोपळ्याचं तयार रायतं

मेथी-वांगं-बटाटा भाजी

दिवसभर काम करून थकून आल्यावर साग्रसंगीत ताजा स्वयंपाक करणं नकोसं वाटू शकतं. मग यासाठी काय करता येईल?

१) दोघंही कामासाठी बाहेर पडत असाल आणि घरात मुलं सोडून इतर सदस्य नसतील तर मग आठवड्याचा एक ढोबळ मेन्यू ठरवून ठेवा.

२) मेन्यू ठरवताना घरात उपलब्ध असलेले घटक पदार्थ तसंच तुम्ही सहज आणू शकाल असे घटक पदार्थ लक्षात घ्या.

३) मेन्यू ठरवला की सुटीच्या दिवशी त्यानुसार भाज्या, फळं, मासे, मटन-चिकन खरेदी करा. घरी आल्यावर मासे-चिकन-मटन स्वच्छ करून त्याला आवश्यक ते मसाले लावून फ्रीजरला ठेवून द्या. किंवा नुसतंच धुवून फ्रीजरला ठेवा.

४) फळभाज्या आणि फळं पाण्यात बुडवून ठेवून स्वच्छ धुवून घ्या. ते पंचावर घालून नीट कोरडे होऊ द्या. पालेभाज्या निवडून स्टीलच्या डब्यात ठेवून द्या. त्या करतानाच धुवा.

५) हे केल्यानंतर मेन्यूप्रमाणे आदल्या दिवशी तयारी करत जा. किंवा आपल्या मदतनीसाकडून तयारी करून घ्या. जसं की इडली-डोसा करायचा असेल तर पीठ भिजवणं, ते वाटणं. चटणीसाठी नारळ खोवून फ्रीजरला टाकणं, सांबारसाठी चिंचेचा कोळ काढून फ्रीजमध्ये ठेवणं इत्यादी.

६) दुस-या दिवशीची भाजी ठरलेली असेल तर तीही चिरून हवाबंद डब्यात, हवाबंद काचेच्या भांड्यात ठेवून द्या. त्यासाठी लागणारं कांदा-टोमॅटो चिरून असंच ठेवून द्या. फक्त पालेभाज्या आणि कोथिंबीर मात्र ऐनवेळी चिरा.

७) सकाळी जास्त वेळ असेल तर संध्याकाळच्या स्वयंपाकाची थोडी तयारी करून ठेवा. जसं की आमटी करणार असाल तर सकाळीच एका बाजूला डाळ शिजवून ठेवून द्या. पोळ्याही सकाळ-संध्याकाळच्या एका वेळेला करता येतात.

८) बाहेर पडताना नीट नाश्ता करून बाहेर पडा. बरोबर डब्याबरोबर एखादं अख्खं फळ बरोबर ठेवा. एखाद्या लहानशा डबीत सुकामेवा किंवा चणेशेंगदाणे ठेवा.

९) संध्याकाळी परतलात की गरम भाताचा कुकर लावू शकाल. भात झाल्यावर त्याच कुकरमध्ये पोळ्यांचा डबा थोडावेळ ठेवलात की पोळ्या छान गरम होतात. तोपर्यंत आमटी किंवा जे काही कालवण करायचं असेल ते होऊ शकतं. कोशिंबीर करायला तर दहा मिनिटं पुरतात.

१०) किंवा संध्याकाळी फक्त भात आणि एखादं कालवण तसंच कोशिंबीर इतकं जेवण पुरू शकतं. जसं की चिकन-मटन रस्सा, माशांचं कालवण, आमटी-पिठलं-वरण.

कधीतरी बाहेर जाऊन जेवायला हरकत नाही, किंबहुना जावंच. पण वारंवार घरी मात्र बाहेरचं जेवण मागवू नका. विशेषतः प्लॅस्टिकच्या पिशवीत गरम भाज्या-आमट्या मिळतात ते अजिबात मागवू नका. ते अतिशय हानीकारक ठरू शकतं. स्वयंपाकाचं नियोजन करताना रोज एक पालेभाजी, एक फळभाजी, एक कडधान्य आणि एक डाळ असा विचार करून ठरवा. मांसाहारी खाणा-यांनी कडधान्याऐवजी किंवा डाळीऐवजी चिकन-मटन-माशांचा विचार करावा. टीनमधले किंवा रेडी टू इट पदार्थ शक्यतो खाऊ नका.

साधं वरण-भात, पिठलं-भात, मूगडाळीची भाज्या घालून खिचडी, कुकरला झटपट केलेली उसळ, एखाद्या उसळीवर कांदा-कोथिंबीर-चटण्या घालून केलेली झटपट मिसळ, तळलेले मासे आणि पोळी, फिशकरी-भात असे खूप सोपे पर्याय सहज करता येतात जे पोटभरीचे आणि पौष्टिकही आहेत.

स्वयंपाक करणं हे एक आवश्यक काम आहे. वर म्हटलं तसं ते न आवडण्यात काहीच गैर नाही. पण मग ते मदतनीसाकडून तरी करून घ्या. सुदैवानं आपण अशा देशात राहतो की जिथे मदतनीस स्वस्त आहेत आणि सहज मिळतात. नीट नियोजन केलंत तर हे फार सोपं होऊ शकतं. जिथे म्हणजे परदेशात मदतनीस नसतातच तिथे बहुतेकांना कामाचा कंटाळा नसतो कारण सगळं काम स्वतःला करावं लागतं. त्यामुळे तिथे बहुतेकदा स्वयंपाकाचं नियोजन असतंच.

तर मग नियोजन करा आणि स्वयंपाकाचा आनंद घ्या. आवडत नसेल तर मनाविरूद्ध करू नका. पण जे करतात ते बिनडोकपणाचं काम करतात असं सरसकट विधान करू नका!

#किचनमॅनेजमेंट #गृहव्यवस्थापन #स्वयंपाकाचंनियोजन #अन्नहेचपूर्णब्रह्म #homemanagement #kitchenmanagement #mumbaimasala

सायली राजाध्यक्ष